به گزارش مفدا کرمانشاه ، این را دکتر ستار رضایی می گوید ؛ استاد محبوبی که بهداشتی ها علم او را تحسین می کنند. او عضو گروه بهداشت عمومی و معاون اداری مالی دانشکده بهداشت دانشگاه علوم پزشکی کرمانشاه است و به عنوان پژوهشگر برتر دانشگاه در سال ۱۳۹۷ انتخاب شده است. در گفتگویی با دکتر رضایی رتبه وی را بهانه کردیم تا از نظرات این پژوهشگر توانا در حوزه پژوهش بهره گیریم که متن این مصاحبه در زیر آمده است:
با انجام چند کار و با چه امتیازی موفق به کسب رتبه ی اول پژوهش دانشگاه شدید؟
هر ساله معاونت تحقیقات و فناوری دانشگاه بر اساس چندین معیار از قبیل چاپ مقاله، چاپ کتاب و تعداد ارجاعات به مقالات در ۵ سال گذشته اقدام به معرفی پژوهشگران برتر دانشگاه و دانشکده ها می کند. امسال خوشبختانه از دانشکده بهداشت ۶ نفر به عنوان پژوهشگران برتر دانشگاه معرفی شد که جناب آقای دکتر پیرصاحب، دکتر نجفی، دکتر رضاییان، دکتر سلیمی و دکتر مرادی و من بودم.
چطور می توان پژوهشگر برتر یک دانشگاه شد؟
همانطور که در قسمت قبلی اشاره کردم معیارهای در نظر گرفته شده توسط معاونت تحقیقات شامل مقالات انتشار یافته در دوره ی زمانی یکساله، کتاب، تعداد ارجاعات به مقالات ۵ سال گذشته در سال جاری می باشد. البته در کنار تعداد مقالات، اینکه مقاله در چه مجله ای و با چه ایمپکت فاکتوری چاپ شده باشد و اینکه شما نفر چندم مقاله باشید نیز در امتیازات کسب شده حایز اهمیت است.
اولین پژوهشی که انجام دادید را به خاطر می آورید؟
اولین مقاله ای که چاپ کردم در سال ۲۰۱۱ بود که در مورد هزینه های تحمیل شده به نظام سلامت به علت مراسم چهارشنبه سوری بود که اتفاقا مقاله آن هم در مجله دانشگاه علوم پزشکی کرمانشاه انتشار یافت و چون اولین تجربه من بود بسیار لذت بخش بود.
چرا به دنبال پژوهش رفته اید؟
متاسفانه پژوهش تا حدودی جدا از آموزش دیده می شود در حالی که بسیاری از اصلاحاتی که در نظام آموزشی یک کشور رخ می دهد بر اساس یافته های بدست آمده از پژوهش های قبلی است و ما نباید این دو موضوع را از هم جدا بدانیم. بنابراین شما وقتی به عنوان عضو هیئت علمی در یک سیستم دانشگاهی فعالیت می کنید در کنار سایر وظایفی که دارید پژوهش را حتما باید انجام بدهید. پس در درجه اول یک وظیفه است که وقتی شما به پژوهش اهمیت داده و آن را انجام می دهید در کلاس درس می توانید دانشجویان را از این یافته ها و مطالعات آگاه کنید. در کنار موضوع وظیفه، قطعا داشتن علاقه به پژوهش بسیار اهمیت دارد و قطعا یکی از دلایل که من پژوهش را انجام می دهم در کنار وظیفه، داشتن علاقه زیاد است.
بیشتر در چه حوزه ای فعالیت دارید؟
قطعا کارهای قبلی من در یک حوزه ی خاصی نبوده و تنوع زیادی داشته است ، اما هم در مقطع فوق لیسانس و هم مقطع دکتری پایان نامه ام را در مورد بار اقتصادی تصادفات جاده ای و سیگار انجام دادم. در موضعات دیگری هم کار کرده ام از قبیل ارزیابی عملکرد بیمارستان ها، نابرابری در موضوعات مختلف سلامت هم در زمینه استفاده از خدمات سلامت و هم در زمینه خود سلامت.
اثر گذاری کارهایتان را چطور ارزیابی می کنید؟
در مورد تاثیرگذاری کارهای پژوهشی اگر فرض کنیم در یک نظام سلامت فقط دو گروه از افراد وجود دارد که یک گروه پژوهشگران و یک گروه سیاستگذاران نظام سلامت است ؛ وظیفه من به عنوان یک پژوهشگر فقط انجام پژوهش می باشد و این وظیفه سیاستگذار است که باید بیاید و از یافته های پژوهش های انجام شده در راستای سیاستگذاری استفاده کند. بنابراین اینکه مطالعات انجام شده تاثیرگذاری دارد یا نه بنظر بیشتر باید به سمت سیاستگذار متمرکز شویم نه پژوهشگر. به عنوان مثال همه ما می دانیم در سال ۱۳۹۳ طرح تحول نظام سلامت در کشور با اهداف چندگانه ای طراحی و اجرا شد. دو مورد از اهداف آن مربوط به افزایش دسترسی به خدمات سلامت توسط افراد فقیر و کاهش شیوع سزارین بود. در سال ۱۳۹۶ یک تیم تحقیقاتی با مدیریت آقای دکتر کرمی متین در راستای ارزیابی این طرح تشکیل شد و ما دو کار پژوهشی را شروع کردیم. در مطالعه اول ما می خواستیم ارزیابی کنیم آیا دسترسی فقرا به خدمات بیمارستانی و سرپایی بعد از طرح تحول سلامت در مقایسه با قبل از طرح افزایش یافته است. جمع آوری داده این مطالعه در حدود ۶ ماه طول کشید و نتایج نشان داد که طرح تحول به هدف خودش رسیده است. در مطالعه دوم هدف ارزیابی طرح تحول بر شیوع سزارین بود که آیا قبل از طرح تحول در مقایسه با بعد از طرح تحول شیوع سزارین روند کاهش داشته یا افزایشی بوده است. نتایج مطالعه ما در این زمینه نیز نشان داد که در ماه اول بعد از شروع طرح ، شیوع سزارین کاهش یافته است. تا اینجا وظیفه من به عنوان پژوهشگر این بوده است که اطلاعات را در اختیار سیاستگذار قرار بدهم و از این مرحله به بعد این سیاستگذار است که باید از این مطالعات در راستای اصلاح یا تصویب طرح های نظام سلامت استفاده کند.
به نظر شما برای افرادی که علاقه مند به فعالیت در حوزه پژوهش هستند پژوهشگر شدن به راحتی امکان پذیر است؟
قطعا این امکان وجود دارد اما به این راحتی نیست. البته باید این نکته مدنظر قرار بگیرد که پژوهشگر بودن به تعداد مقاله نیست هر چند هر چه تعداد مقالات شما افزایش یابد امکان خطاهای رایج در پژوهش کاهش می یابد. ولی داشتن علاقه، پشتکار، داشتن اطلاعات لازم در زمینه پژوهش مورد نظر و .... از الزامات انجام دادن یک پژوهش خوب است.
از دید شما یک پژوهش و یک پژوهشگر خوب باید چه ویژگی های داشته باشد؟
یک پژوهش خوب باید مبتنی بر نیازهای جامعه باشد و اولویت تحقیقاتی را باید وزات بهداشت، دانشگاههای علوم پزشکی و مراکز تحقیقاتی تعیین کنند و بعد از نتایج مطالعات انجام شده استفاده کنند. اما ویژگی های که یک پژوهشگر باید داشته باشد در سوال قبلی هم عرض کردم که علاقه، انگیزه، پشتکار و داشتن اطلاعات کافی بسیار حایز اهمیت است.
انجام یا عدم انجام پژوهش چه تاثیری بر جامعه میگذارد؟
یکی از شاخص های اصلی توسعه و پیشرفت در هر کشوری نوع و سطح فعالیت های پژوهشی است و پژوهش یکی از محورهای مهمی است که ضامن پیشرفت و توسعه پایدار در هر کشور به شمار می‌آید. اگر پژوهشی نشود، دانش بشری افزایش نخواهد یافت و دچار سکون و رکود خواهد شد. باید این دیدگاه در همه سطح خرد و کلان کشور القا شود که هزینه های انجام شده در پژوهش به هیچ عنوان هزینه نیست و سرمایه گذاری است. براساس آنچه که کارشناسان اعلام می کنند به ازای هر واحد پولی سرمایه‌گذاری در پژوهش، معادل۳۰ واحد سود به دست می آید که این میتواند به اقتصاد کشورها و تولید ناخالص داخلی‌شان کمک قابل توجهی کند. با نگاهی به وضعیت توسعه یافتگی کشورها و اینکه درصدی از تولید ناخالص داخلی که هر کدام از کشورها به تحقیقات و پژوهش اختصاص می دهند می توانیم دقیق تر در این مورد اهمیت پژوهش و تاثیر آن بر جامعه پی ببریم.
حوزه پژوهش در دانشگاه های علوم پزشکی چه مواردی رو شامل می شود؟
هر آنچه در دانشگاه علوم پزشکی در حال انجام است شامل حوزه ی پژوهش می باشد. بنابراین این سوال بسیار حوزه ی گسترده ای دارد . شما می توانید در آموزش پژوهش را انجام دهید، در ارائه خدمات بیمارستانی مطالعات پژوهشی را انجام دهید و ارائه خدمات سلامت در مراکز درمانی و پایگاههای بهداشتی را برای پژوهش انتخاب کنید.
وضعیت پژوهش در دانشگاه علوم پزشکی کرمانشاه به شکلی است؟
از دو دیدگاه می توان به این موضوع پرداخت. اول اینکه آیا جایگاه فعلی مناسب است و حالت بهینه دارد و دوم اینکه در طی سال های گذشته وضعیت جایگاه پژوهش در دانشگاه علوم پزشکی کرمانشاه دارای چه وضعیتی بوده است. وضعیت پژوهش در دانشگاه ما در طی سالیان گذشته دارای رشد مناسب و خوبی بوده است و به طور کلی می توان گفت وضعیت پژوهش در دانشگاه علوم پزشکی کرمانشاه بر اساس منابع ورودی یعنی نیروی انسانی و بودجه مناسب است.
از دید شما در دانشگاه علوم پزشکی کرمانشاه کارهای پژوهشی به میزان کافی انجام می شود؟ و مدیران به اندازه ی کافی حمایت می کنند؟
در مورد مفید بودن یا نبودن مطالعات تحقیقاتی انجام شده در دانشگاه باید سیاستگذاران دانشگاه نظر بدهند و من اطلاعی در این زمینه ندارم. در مورد حمایت هم باید گفت که به نظر من حمایت های لازم انجام می شود و دکتر نجفی به عنوان معاون تحقیقات دانشگاه و سایر همکاران معاونت پژوهشی بسیار زحمت می کشند و در اینجا جا دارد از همه این عزیزان تشکر و قدردانی کنم.
آیا بودجه به میزان کافی به مسئله پژوهش اختصاص داده میشود ؟
بنظر من هر چقدر بودجه پژوهشی افزایش یابد سرمایه گذاری بیشتری انجام شده است و نمی توان گفت هزینه ها افزایش یافته است. هر هزینه ای که در تحقیقات انجام می شود قطعا سرمایه گذاری است و در حالتی می توان گفت که این هزینه ها دارای منفعت زیادی هستند که اولا مطالعات بر اساس اولویت های پژوهشی انجام شود و دوم اینکه سیاستگذاران اعتقاد به تصمیمات مبتنی بر شواهد داشته باشند و از تصمیمات سریع و بدون توجه به مطالعات قبلی پرهیز کنند.
به‌نظر شما رکود علمی نداشتن یعنی تعداد بالای مقالات؟
همه چیز را نباید با هم قاطی کنیم. یکی از آیتم های مورد نظر رکود علمی نداشتن کار پژوهشی است. نداشتن مقاله به مفهوم رکود علمی نیست. قطعا همه کارهای پژوهشی که انجام می شود از نظر اهمیت موضوعات و تاثیرگذاری آنها با همدیگر متفاوت هستند. به نظر من هر پژوهشی که مبتنی بر نیازهای جامعه و اولویت های وزارت خانه باشد و از طرف دیگر سیاست گذار از نتایج مطالعه در تصمیم گیری ها استفاده کند ارزش بیشتری دارد. بنابراین ارزش یک کار پژوهشی به استفاده یا عدم استفاده از نتایج پژوهش بستگی دارد.
به نظر شما در حوزه ی پژوهش دانشجویان نقش بیشتری دارند یا اساتید؟
قطعا هر دو گروه از اساتید و دانشجویان در پیشرفت پژوهش در دانشگاه تاثیر دارند و البته میزان تاثیرگذاری آنها با یکدیگر متفاوت است و اصولا باید تاثیرگذاری اساتید بیشتر باشد و در این مورد که تاثیرگذاری اساتید بیشتر است ایرادی به دانشجویان وارد نیست و ماهیت پژوهش این موضوع را می طلبد.
سخن شما با دانشجویانی که می خواهند پژوهشگر شوند چیست ؟
دانشجوها می توانند به میزان زیادی در پژوهش نقش داشته باشد و پژوهش های زیادی وجود دارد که نقش استاد فقط نظارت و راهنمایی بوده است و درصد زیادی از کار را دانشجوها انجام داده اند. پیشنهاد من به همه دانشجویان عزیز این است که حتما شروع به انجام دادن کارهای پژوهشی و تحقیقاتی کنند و در کنار پژوهش حتما مطالعه روزانه در مورد پژوهش با خواندن مقالات چاپ شده داشته باشند. دانشجویان امروز قطعا اساتید آینده خواهند بود بنابراین از همین الان باید سعی کنند به پژوهش اهمیت بدهند و در انجام آن از هیچ کوششی دریغ نکنند.
و کلام پایانی شما چه خواهد بود؟
در انتها جا دارد از همکاران خودم در گروه بهداشت عمومی جناب آقای دکتر بهزاد کرمی متین، آقای دکتر کاظمی و مهندس ابراهیمی که قطعا بدون همکاری این عزیزان این موفقیت امکان پذیر نبود تشکر و قدردانی کنم.