پدیده «خودکشی» مقوله ای پیچیده و چند وجهی است. دارای وجوه زیست شناختی، جامعه شناختی، روانشناختی، فرهنگی، فلسفی و...است. پدیده خودکشی را می توان جز ده علت اصلی مرگ و میر در جهان دانست.
گفته می شود به طور معمول هر خودکشی می تواند بر ۶ نفر تاثیر منفی بگذارد.
باتوجه به هزینه ها و تبعات منفی و زیان باری که دارد، لازم است در جهت
پیشگیری و کنترل این پدیده، تلاش های جدی صورت گیرد. همانطور که اشاره شد
پدیده خودکشی مسئله ای ذو ابعاد و چند ضلعی است. در این مجال سعی بر آن است
که بعد و ضلع روانشناختی مسئله مورد بررسی قرار گیرد.
وضعیت ذهنی فردی که افکار خودکشی دارد
در این زمینه دیدگاه‌های متفاوتی وجود دارد در زیر به چند مورد از این دیدگاه‌ها اشاره می شود.
مطابق دیدگاه «جون تنگنی» هسته مرکزی خودکشی «شرم» است. وی دو مفهوم «شرم و
گناه» را از هم تفکیک می کند و می‌گوید فرد در «احساس گناه» رفتار خود را
منفی و نادرست می‌داند. اما در «احساس شرم» کل شخصیت زیر سوال می‌رود و
فرد کل وجود خود را پذیرفتنی نمی‌داند. به همین خاطر به نظر وی در بطن هر
خودکشی نوعی احساس شرم وجود دارد.
«لین آبرامسون و لورن آلوی» در بررسی
های خود به مفهوم «ناامیدی» رسیدند و گفتند فرد وقتی خودکشی می‌کند که به
«نا امیدی» برسد. آن‌ها فرایند رسیدن به نا امیدی را اینگونه توضیح
می‌دهند. دروهله اول اتفاق منفی وجود دارد بعد فرد آن اتفاق را درونی،
پایدار و همه گیر می داند و در ذهن خود به این واقعه منفی شاخ و برگ می دهد
یعنی فاجعه سازی و سناریو بافی می کند و در نهایت اگر عزت نفس پایینی
داشته باشد به «نا امیدی» می‌رسد.
یکی دیگر از کسانی که در حوزه
خودکشی بررسی های زیادی انجام داده است شخصی است به نام «ادوین اس.
اشنایدمن» وی سال‌های زیادی از عمر خود را در این زمینه صرف کرده است.
نتایج تحقیقات و بررسی‌هایش به چند اصل منتهی شد.
۱. برطبق یافته‌های
وی ریشه اصلی خودکشی «درد روان» است. درد روان وقتی اتفاق می‌افتد که در
ارضا نیازهای روانی (چون خودمختاری، پیشرفت، پیوند جویی و ...) انسدادی
ایجاد شود و فرد ناکام شود.
۲. دوره حاد خودکشی کوتاه است. از لوازم این سخن این است که یکی از راهبردها برای پیشگیری «به تعویق انداختن و وقت خریدن است».
۳. تمامی خودکشی کنندگان دارای افکار و احساس دوگانه هستند. یعنی همیشه
عناصری از شک و تردید بین «اقدام کردن» یا «اقدام نکردن» وجود دارد. پس
نباید تصور کرد فردی که قصد اقدام به خودکشی دارد اما «مردد» است پس اقدام
نمی‌کند و گفته شود اگر قصد جدی برای این کار داشت تردیدی به خود راه
نمی‌داد. حتی در بین افرادی که خودکشی آن‌ها منجر به فوت شده است قبل از
اقدام این شک و تردید وجود داشته است.
علائم هشدار دهنده
_صحبت کردن در مورد خودکشی یا آسیب رساندن به خود
_سابقه اقدام به خودکشی در فرد
_ سابقه اقدام به خودکشی در خانواده
_تغییرات خلقی
_ تغییرات ناگهانی شخصیت
_احساس ناامیدی شدید
_سابقه بیماری روانپزشکی (بخصوص اختلالات خلقی و اختلال شخصیت مرزی)
_تمرکز غیر معمول بر مرگ و مردن
_ جست و جوی وسایل کشنده
_تغییرات در عادت غذایی و خواب
_احساس نفرت و تنفر از خود
_داشتن درد جسمانی و یا بیماری لاعلاج
تهیه: رستگار امینی؛ کارشناس ارشد روانشناسی بالینی