آیین نامه تشکیل کرسی های آزاد اندیشی
در دانشگاه ها و مراکز آموزش عالی سراسر کشور
تضارب آراء سبب تولید نظر صحیح میشود»امیرالمؤمنین امام علی (علیه السلام)
مقدمه:
در راستای اجرای منویات رهبر معظم انقلاب اسلامی، در خصوص ضرورت راهاندازی کرسی‌های مناظره، نقد، نظریه پردازی و آزاداندیشی در دانشگاه‌ها ومراکز آموزش عالی و همچنین با استناد به ماده 2 نظام‌نامه هیأت حمایت ازکرسی‌های نظریه‌پردازی، نقد و مناظره شورای عالی انقلاب فرهنگی مبنی بر ترویج آزاداندیشی در حوزه علوم انسانی و معارف دینی، «آیین نامه کرسی‌هایآزاداندیشی در دانشگاه‌ها و مراکز آموزش عالی» با بندهای زیر تدوین شد و پساز تصویب و ابلاغ به دانشگاه‌ها قابل اجراست.
با استعانت از الطاف حضرت حق و الهام از آموزه‌‌های دین مبین اسلام، و پیروی از سنت نبوی (ص) در جهت ایجاد فضای آزاد استماع سخن و اتباع بهترین آن و نیز لزوم آزادی اندیشه که سنت دانشگاه تمدن‌ساز اسلامی- ایرانی محسوب میشود و ایجاد فرهنگ تضارب آراء و تعامل علمی در عین اجتناب از مراء و جدال باطل و جلوگیری از ابتلای محیط‌های دانشگاهی به سوداهای گروهی، و در راستای اجرای منویات رهبر معظم انقلاب اسلامی، مندرج در نامه ایشان به جمعی از دانش‌آموختگان حوزه علمیه در تاریخ 16/11/81 و بیانات ایشان در دیدار با جمعی از نخبگان علمی کشور در تاریخ 6/8/88 در خصوص ضرورت راه اندازی کرسی‌های مناظره، نقد، نظریه پردازی و آزاداندیشی در دانشگاه‌ها و موسسات آموزش عالی و همچنین با استناد به ماده ۲ نظام‌نامه هیأت حمایت از کرسی‌های نظریه‌پردازی، نقد و مناظره مصوب جلسات ۵۳۱،۵۳۲ و ۵۳۳ مورخ 9/10/82 ،30/10/82 و 17/11/82 شورای عالی انقلاب فرهنگی مبنی بر ترویج آزاداندیشی در حوزه علوم انسانی و معارف دینی، «کرسی‌های آزاد اندیشی دانشگاهی در دانشگاه‌ها و موسسات آموزش عالی» بر اساس این آیین نامه تشکیل و اجرا می گردد:
فصل اول: کلیات
ماده 1ـ تعاریف
۱ـ1ـ کرسی آزاداندیشی: نشستی که در طی آن، دانشجویان به صورت آزاد، نظام‌مند، منطقی و عالمانه به اظهار نظر، تبادل آراء و گفتگو در موضوعی خاص با ملاحظه اهداف مندرج در ماده 2 این آیین نامه می پردازند. در این آیین نامه به اختصار« کرسی» نامیده می شود.
۲-1- دانشگاه: به هر یک از دانشگاه‌ها و موسسات آموزش عالی سراسر کشور شامل دولتی و غیر دولتی اطلاق میشود.
۳ـ1ـ دستگاه: به وزارتخانه‌های علوم، تحقیقات و فناوری و بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و دانشگاه آزاد اسلامی اطلاق میشود.
۴ـ1ـ هیات دانشگاه: به هیأت کرسی‌های آزاد اندیشی در دانشگاه اطلاق می شود.
۵ـ1ـ هیات مرکزی: به هیأت مرکزی کرسی‌های آزاد اندیشی اطلاق می شود.
6-1- آیین نامه: به آیین نامه کرسی های آزاداندیشی در دانشگاه ها و موسسات آموزش عالی اطلاق می شود.
ماده 2- اهداف
2-۱- نهادینه‌سازی آزادی بیان و تضارب آراء با رعایت اخلاق و منطق گفت‌وگو
۲-2- ایجاد فرصت قانونی و عادلانه برای عرضه آزادانه آراء، دیدگاه‌ها و سؤالات پیرامون موضوعات سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی جامعه از دیدگاه ها و با رویکردهای مختلف دیگر (مانند: بهداشت ودرمان،امور سلامت، آموزش پزشکی) و آگاهی از نظرات دیگران
3-2- تقویت روحیه حقیقت‌جویی، آزادگی و قانون‌گرایی
4-2- سامان‌دهی مباحثات و گفتگوها با صبغه علمی
5-2- ایجاد فضای مناسب برای طرح و بیان اندیشه‌های نو، تفکر خلاق و فرهنگ نوآور
ماده 3- راهبردها
1-3- تأکید بر نقش اساسی و کانونی رهنمودها و تدابیر مقام معظم رهبری در اجرای کرسی‌ها
۲-3- استفاده از ظرفیت‌های سایر مراکز علمی و آموزشی در اجرای کرسی‌ها
۳-3- ترغیب استادان و گروه های دانشجویی به مشارکت فعال در برگزاری کرسی ها
۴-3- ایجاد رقابت بین استادان و گروه‌های دانشجویی در برگزاری کرسی‌ها
۵-3- تشویق و حمایت از کرسی‌های موفق
۶-3- معطوف نمودن برنامه کرسی‌ها به ارتقای کیفیت و نشاط در محیط دانشگاه
۷-3- آسیب‌شناسی و پایش مستمر پس از اجرای کرسی‌ها
۸-3- رعایت مقتضیات محیطی و محلی در برگزاری کرسی‌ها
فصل دوم: ساختار و وظایف
ماده ۴ـ هیأت مرکزی
1-4- وظایف هیأت مرکزی
1-1-4- بررسی و تصویب ضوابط و بخشنامه‌های مورد نیاز
2-1-4- تصمیم‌گیری نهایی در خصوص درخواست تجدید نظر اشخاص حقیقی و حقوقی نسبت به رأی شورای فرهنگی دانشگاه واعلام نظردر مدت قانونی مقرر
3-1-4- نظارت، بررسی و ارزیابی عملکرد هیأت‌های دانشگاه‌ها
۴-۱-۴- رتبه‌بندی هیأت‌های دانشگاه‌ها از لحاظ فعالیت در پایان هر نیم سال تحصیلی، اعلام آن و تشویق هیأت های برتر و نمونه
5-1-4- اتخاذ راهبردها و تعیین اولویت‌های موضوعی کرسی ها
2-4- ترکیب هیأت مرکزی
الف) معاون دانشجویی و فرهنگی دستگاه به عنوان رئیس هیأت
ب) نماینده تام‌الاختیار نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه‌ها
ج) یکی از معاونین به انتخاب رئیس دستگاه
د) نماینده تام‌الاختیار سازمان بسیج دانشجویی
ه) دو نفر دانشجوی شاغل به تحصیل در مقاطع کارشناسی و بالاتر
و) یک نفر از اعضای هیأت علمی دانشگاه‌ها با مرتبه علمی دانشیاری یا بالاتر به پیشنهاد رئیس هیأت
تبصره ۱ـ اعضای هیأت مرکزی با حکم بالاترین مقام هر دستگاه به مدت ۲ سال منصوب می‌شوند و تمدید آن نیز بلامانع است.
تبصره ۲ـ دبیر هیأت مرکزی از میان اعضاء و با رای اکثریت آنان انتخاب و با حکم رئیس هیأت منصوب می شود.
تبصره ۳ـ جلسات هیأت مرکزی با حضور رئیس هیأت و حداقل چهار عضو دیگر رسمی است و مصوبات می‌بایست به تصویب اکثریت اعضاء حاضر برسد.
تبصره۴- هرگاه پرونده تجدیدنظر نسبت به مصوبات شورای فرهنگی دانشگاهی در دستور کار هیأت مرکزی قرار گیرد با صلاحدید رئیس هیأت مرکزی، حضور نماینده هیأت دانشگاه مذکور بدون داشتن حق رأی بلامانع خواهد بود.
ماده ۵ـ هیأت دانشگاه
۱-۵- وظایف هیأت دانشگاه:
۱-۱-۵- تشکیل جلسه بررسی و اعلام نظر درخواست اشخاص حقوقی یا حداقل 3 نفر از دانشگاهیان متقاضی تشکیل کرسی
۲-۱-۵- برنامه‌ریزی به منظور تشکیل منظم و قانون‌مند کرسی
۳-۱-۵- نظارت بر کرسی و نحوه تشکیل جلسات آن
۴-۱-۵- تعیین مجری و اداره‌کننده کرسی در چارچوب آیین نامه
۵-۱-۵- ارسال گزارش فعالیت به شورای فرهنگی دانشگاه و هیأت مرکزی
5-1-6- ارزیابی و رتبه بندی کرسی هایی که برگزار گردیده است.
2-5ـ ترکیب هیأت دانشگاه:
الف) معاون دانشجویی و فرهنگی به عنوان رئیس هیأت
ب) مدیر فرهنگی دانشگاه به عنوان دبیر هیأت
ج) مسئول نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه و یا نماینده تام الاختیاروی
د) دونفردانشجوی شاغل به تحصیل در مقاطع کارشناسی و تحصیلات تکمیلی دانشگاه به پیشنهاد رئیس هیأت
ه) یک نفر از اعضای هیأت علمی دانشگاه به پیشنهاد رئیس هیأت
و) یک نفر حقوق دان با اولویت انتخاب از میان اعضای هیأت علمی دانشگاه به پیشنهاد رئیس هیأت
تبصره ۱ـ احکام عضویت هر یک از افراد عضو هیأت توسط رئیس دانشگاه صادر میشود.
تبصره 2- در دانشگاه هایی که معاون دانشجویی وفرهنگی به تفکیک فعالیت می نمایند در«بند الف» معاون فرهنگی به عنوان رئیس هیأت می باشد.
3-5- نحوه تشکیل جلسات هیأت دانشگاه:
1-3-5- هیأت جهت برنامه‌ریزی تشکیل جلسات آزاد اندیشی و نیز رسیدگی به هنگام به درخواست کتبی افراد متقاضی و انجام دیگر وظایف محوله، در مهلت مقرر در آیین نامه در ایام فعالیت آموزشی دانشگاه ها به استثناء یک هفته قبل ویک هفته بعد از امتحانات پایان ترم دانشگاه تشکیل جلسه می دهد.
2-3-5- جلسات هیأت با حضور رئیس یا دبیر هیأت و حداقل چهار عضو دیگر رسمی است و مصوبات آن می‌بایست به تصویب اکثریت اعضاء حاضر برسد.
4-5- نحوه رسیدگی به درخواست‌ها:
۱ـ۴ـ۵ـ هر کدام از تشکل‌ها و گروه های قانونی دانشجویی در چارچوب اساسنامه خود یا ۳ نفر از دانشگاهیان (دانشجویان، اساتید، کارمندان) یا هر یک از اعضای شورای فرهنگی یا هیأت دانشگاه می‌توانند درخواست تشکیل کرسی را مطابق با این آیین نامه پس از تکمیل فرم پیوست به دبیرخانه هیأت ارائه کنند و رسید دریافت نمایند.
2-4-5- متقاضی برگزاری کرسی موظف است همزمان با ثبت درخواست، حداقل 3 نفر منتقد از مواضع مطروحه معرفی نماید.
3-4-5- در صورت عدم معرفی 3 نفر منتقد، هیأت دانشگاه موظف است ظرف مدت 1 روز کاری نسبت به فراخوان برای ثبت نام منتقدین اقدام نماید.
4ـ۴ـ۵ـ در صورت ثبت‌نام حداقل ۳ نفر منتقد در مدت 7 روز کاری، موضوع ظرف مدت ۵ روز کاری به منظور تشکیل جلسه و اعلام کتبی نتیجه در دستور کار جلسه هیأت دانشگاه قرار می‌گیرد. رئیس هیأت مسئول رعایت زمان‌بندی مقرر است.
5ـ4ـ۵ـ در صورت عدم ثبت نام حداقل ۳ نفر منتقد در مهلت مقرر، موضوع از دستور کار هیأت دانشگاه خارج میشود.
تبصره ۱ـ چنانچه فرد نسبت به رأی هیأت دانشگاه اعتراض داشته باشد، می‌تواند اعتراض خود را ظرف مدت دو هفته از تاریخ ابلاغ رأی به صورت مکتوب به دبیرخانه شورای فرهنگی دانشگاه ارائه دهد. شورای فرهنگی دانشگاه موظف است ظرف مدت دو هفته از زمان دریافت اعتراض، موضوع را بررسی و نتیجه نهایی را به فرد اطلاع دهد.
تبصره ۲ـ در صورت اعتراض فرد به تصمیم نهایی شورای فرهنگی دانشگاه یا امتناع از پاسخگویی در مهلت مقرر، موضوع در صورت درخواست فرد به هیأت مرکزی ارجاع و رأی هیأت مرکزی لازم‌الاجرا است.
تبصره ۳ـ هیأت مرکزی موظف است ظرف مدت 30 روز از زمان دریافت اعتراض، به موضوع رسیدگی و تصمیم قطعی را اتخاذ و رأی خود را در همان زمان مقرر به دانشگاه و فرد متقاضی ابلاغ نماید.
تبصره ۴ـ طرح مجدد درخواست تشکیل کرسی با گذشت حداقل ۴۵ روز امکان‌پذیر است.
ماده ۶ـ فرایند برگزاری کرسی
الف ـ قرائت قرآن کریم
ب- سرود جمهوری اسلامی ایران
ج – خیر مقدم و اعلام موضوع
د ـ اعلام ضوابط و نحوه برگزاری کرسی
ه- شروع بحث از نماینده متقاضی تشکیل کرسی
و ـ طرح دیدگاه منتقدین
ز ـ جمع‌بندی دیدگاه‌ها
ماده 7- الزامات ارائه دیدگاه در کرسی
۱ـ7- ارائه مطالب در چارچوب منافع ملی و مصالح عمومی
۲ـ7- تأکید بر طرح موضوعات با ملاحظه وحدت و همدلی قومیت ها و مذاهب
۳ـ7- رعایت مبانی، آداب و اصول اخلاق اسلامی با تأکید بر حفظ صداقت و ارائه اطلاعات مستند
ماده 8- وظایف مجری
۱ـ8- اعلام موضوع، ضوابط برگزاری و الزامات ارائه دیدگاه در کرسی
۲ـ 8- تذکر به اظهار نظر کننده در مواردی که خارج از موضوع صحبت کند.
۳ـ8- تذکر به اظهار نظر کننده در مواردی که الزامات ارائه دیدگاه در کرسی را رعایت نمی‌کند.
۴ـ8- اعلام زمان باقی مانده برای صحبت هر فرد
۵ـ8- اعلام اتمام زمان هر نفر
۶ـ8- دقت در اختصاص وقت برابر به طرف‌های گفتگو
۷ـ8- جمع‌بندی دیدگاه‌ها
ماده 9- شرایط مجری
1-9- التزام عملی به مبانی نظام جمهوری اسلامی ایران و قانون اساسی
2ـ۹- عدم عضویت در ارکان هیچیک از احزاب و گروه‌های سیاسی
3ـ9 ـ دارا بودن مدرک کارشناسی ارشد یا بالاتر دانشگاهی یا حوزوی، ترجیحاً در حیطه تخصصی برگزاری کرسی
4ـ۹- دارا بودن توانایی لازم در مدیریت جلسه
ماده 10 ـ دبیرخانه هیأت و وظایف آن
۱ـ10 ـ به منظور انجام فعالیت‌ها و پیشبرد امور هیأت های دانشگاه و مرکزی در زمینه تماس و مکاتبه با اشخاص حقیقی و حقوقی، نهادهای ذیربط و حفظ و نگهداری اسناد و مدارک، دبیرخانه آن هیأت با شرح وظایف ذیل تشکیل میشود:
الف) اعلام دستور کار و دعوت از اعضا برای شرکت در جلسات هیأت
ب) طبقه‌بندی پرونده‌ها، ثبت و نگهداری اسناد و مکاتبات و تشکیل نظام بایگانی
ج) دریافت درخواست کتبی افراد حقیقی و حقوقی برابر چارچوب پیش‌بینی شده در ماده 4-5 این آیین نامه و طرح آنها در جلسات رسمی هیأت
د) ابلاغ تصمیم هیأت به صورت مکتوب و با امضای دبیر هیأت در مهلت قانونی تعیین شده به افراد متقاضی
هـ) تنظیم صورتجلسات و انجام مکاتبات ضروری بنا به دستور دبیر هیأت
و) تدوین گزارش عملکرد و جلسات هیأت و ارسال آن با امضای دبیر هیأت برای دبیرخانه هیأت مرکزی
ز) اطلاع‌رسانی به موقع در خصوص ضوابط، مقررات و بخشنامه‌های موجود مرتبط با فعالیت هیأت و تغییرات احتمالی آن در آینده
ح) دریافت درخواست تشکیل کرسی با اعلام مهلت یک هفته ای نسبت به فراخوان ثبت نام منتقدین یا مخالفین موضوع
ت) انجام سایر امور محوله
فصل سوم: اعتبارات و تشویقات
ماده ۱1ـ در سال اول اجرای آیین نامه، هزینه های مختلف برگزاری کرسی توسط رئیس دانشگاه و از محل اعتبارات در اختیار وی تأمین می شود. رئیس دانشگاه موظف است برای سال دوم و بعد از آن، ردیف مستقلی برای بودجه کرسی در بودجه کل دانشگاه منظور نماید.
ماده12- هیأت های دانشگاه ها و هیأت مرکزی موظفند از کرسی های برتر و نمونه و افراد فعال در برگزاری آن به نحو شایسته ای تقدیر نمایند.رئیس دانشگاه موظف است اعتبار مشخصی را برای این منظور پیش بینی نموده و اختصاص دهد.
فصل چهارم: سایر موارد
ماده 13- اجرای این آیین نامه در سال اول به صورت آزمایشی بوده و پس از آن در صورتی که اصلاح یا تغییری در آن صورت نپذیرد قطعی خواهد شد.
ماده ۱۴ـ این آیین نامه در یک مقدمه و 4 فصل و در مجموع شامل۱۴ ماده و 10تبصره در جلسه مشترک نمایندگان وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، دانشگاه آزاد اسلامی و نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه‌ها به تصویب رسید و بدین وسیله اجازه اجرای آزمایشی آن از تاریخ 14/12/89 صادر و اعلام می گردد.